Pusta kartka papieru a ogłoszenie wyroku
Czy "odczytanie" treści rozstrzygnięcia z pustej kartki papieru jest ogłoszeniem wyroku?
Teoria i praktyka to jedność, jak ciało i dusza, i jak ciało i dusza są najczęściej skłócone ze sobą - wydaje się, że słowa XIX wiecznej pisarki, Marie von Ebner - Eschenbach, która zyskała sławę dzięki swym psychologicznym powieściom, wpisują się idealnie w sprawę jaką zajął się Sąd Najwyższy 19 stycznia 2012 r.
Posiedzenie dotyczyło osobliwego rozumienia przez jednego z sędziów sądu rejonowego "wyrokowania". Teoria jest jasna i nie powinna wzbudzać wątpliwości. Warunkami wydania wyroku są: narada, głosowanie, sporządzenie wyroku na piśmie, podpisanie wyroku, ogłoszenie wyroku. Nadto na proces wyrokowania składają się jeszcze: podanie ustnie najważniejszych powodów wyroku oraz pouczenie o prawie, terminie i sposobie wniesienia środka odwoławczego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że każda z tych części składowych ma charakter samodzielny i odgrywa istotną, a przy tym autonomiczną rolę w procesie wyrokowania i nie może zostać pominięta[1].
Do przepisów tych, co jest symptomatyczne dla czasu dzisiejszego, sąd stworzył osobliwą wykładnię: Przewodniczący (sprawa była rozpoznana w składzie jednoosobowym), odczytał z ekranu monitora komputera treść rozstrzygnięcia w oparciu o „przykładowy wyrok” jakim dysponował oraz podał ustnie jego uzasadnienie. Następnie wywiązała się rozmowa z oskarżonym, w wyniku której sędzia oznajmił, że sąd wznawia przewód sądowy i odracza rozprawę).
Wyobraźni i rozeznania nie zabrakło obrońcy oskarżonego, który w tej kuriozalnej sprawie złożył wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie wyroku "ogłoszonego" przez sąd. W związku z tym wyznaczono posiedzenie w celu odtworzenia orzeczenia. Decyzja w świetle przepisów dotyczących wyrokowania mogła być niestety jedna - odmowna. Obrońca nie dał za wygraną i zaskarżył postanowienie do Sądu Okręgowego, który zwrócił się z pytaniem do Sądu Najwyższego:
„Czy w sytuacji, gdy doszło do ogłoszenia wyroku pomimo tego, że wyrok nie
został sporządzony na piśmie i podpisany to należy uznać, że wyrok taki nie
wywołuje skutków prawnych (sententia non existens) czy też należy uznać, że
wyrok taki istnieje, ale jest dotknięty wadą stanowiącą bezwzględną przyczynę
uchylenia wyroku (art. 439 § 1 pkt 6 in fine k.p.k.)?”
Sąd Najwyższy odmówił wydania uchwały, jednak obiter dictum stwierdził: Wykładnia językowa i systemowa przepisów art. 412, art. 418 in princ. k.p.k. i art. 439 § 1 pkt 6 in fine k.p.k. wyraźnie zatem wskazuje, że warunkiem istnienia w obrocie prawnym wyroku jako dokumentu procesowego jest sporządzenie go na piśmie, a następnie publiczne ogłoszenie. Przywołano również doktrynę, według której niedopuszczalne jest ogłoszenie jako wyroku rozstrzygnięcia, którego treść uzgodniono, ale którego nie sporządzono i nie podpisano[2].
Nadto, jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy, sędzia, który rozpoznawał sprawę w pierwszej instancji, przekazał oskarżonemu treść podjętej decyzji co do rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu, tym samym na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. powinien ulec wyłączeniu od ponownego jej rozpoznania.
Wydaje się, że rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego nie wzbudza żadnych kontrowersji, jest słuszne i w świetle obowiązujących przepisów nie mogło być inne. Na odnotowanie zasługuje natomiast reakcja obrońcy, który w ten sposób zwrócił uwagę, na symptomatyczne podejście sędziów do ogłaszania wyroków, rzadko sięgające do korzeni deontologicznych zawodu. Brakuje wydaje się stanowczego głosu sprzeciwu, na coraz częściej spotykane zjawisko na salach sądowych, stosowania się przez sędziów do żartobliwych prawd: „to jest tak dobre rozstrzygnięcie, że obroni się samo” lub – vice versa – „to tak nietrafiony wyrok, że najstaranniejsze uzasadnienie go nie uratuje”. Przynajmniej to pierwsze twierdzenie jest bowiem chybione.
Autor Piotr Jankowski jest absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, w Kancelarii Adwokackiej Adama Baszkowskiego w Poznaniu rozwija zainteresowanie prawem karnym i procedurą karną. Współautor publikacji i artykułów z zakresu prawa karnego.
[1] por. wyrok SN z dnia 21 stycznia 2004 r., II KK 168/03, OSNKW 2004, z. 3, poz. 28
[2] por. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 865